Risk Limit Kontrolünde Vadeli Kendi ve Diğer Risk Kavramı
Mayıs 2021
Vio programlarında Risk kontrolu için var olan yapı “vadeli belgelerde müşterinin kendisi ve kendi müşterileri” açısından ayrıma tabi tutuldu.
Risk en basit anlatım ile “Belgelerde daha hiç karşılık gösterilmeyen Açık Hesaplar” ve “Zamanı daha gelmediği için tahsil edilmeyi bekleyen Vadeli Hesaplar” toplamıdır diye tarif edilebilir. (Örnek: Faturanın açık kısmı, Faturaya karşılık verilen çek gibi).
Açık hesaplar genelde “Faturaların ödeme yapılmayan veya karşılığında tahsilat için belge verilmeyen“ kısmı olarak anılmasına rağmen bazı firmalar “Alınıp daha malı gönderilmemiş Sipariş” veya “Sevkedilen ama daha fatura edilmeyen İrsaliye” bilgisini de “Açık hesap” olarak kabul edilebilir. Vio programları bu kavramlara “opsiyonel” olarak destek verir.
Sonuçta oluşan Açık hesaplar toplamının belirli bir rakamının üzerine çıkması durumunda uyarılması amacıyla “Açık Hesap Risk Limiti” verilebilir. Burada risk oluşturan kavram “müşterinin bu parayı ödeyememe durumunda kalması” anlamındadır.
Açık olan hesaplar (Faturanın ödeme yapılmayan ve çek-senet gibi karşılık gösterilmeyen kısım) için verilen Nakit, Pos, Havale/EFT benzeri karşılıklar “sıcak para” anlamına geldiği için bu tür ödemeler otomatik olarak riski azaltır.
Öte yandan faturaların çek/senet veya benzeri belgeler ile yapılan tahsilatlar Vadeli Hesap Riskini oluşturur. Bu amaçla “Vadeli Hesap Risk Limiti” verilerek bu riskin belirli bir rakamın üzerine çıkması önlenir. Vadeli riskteki risk oluşturan kavram yine “müşterinin bu belgeyi ödeyemeyerek belgenin karşılıksız/protesto durumunda kalmasıdır“.
Vadeli alacaklar (fatura karşılığı alınan çek-senet) “müşterinin kendi çek, senedi” ya da “müşterinin kendi müşterisinin çek, senedi” olabilir. Bu durumda tahsilat yapan kişi haklı olarak piyasadaki “yumurtaları tek sepete koymamak” anlayışı ile “belgelerin bir kısmı müşterinin kendisine ait olsun, bir kısmı ise müşterinin kendi müşterilerine ait olsun ki oluşacak riski paylaştırayım” düşüncesi ile hareket eder. Vio’daki bu son gelişme bu düşünceye cevap vermek amacıyladır.
Vio’da yeni düzende
- Var olan “tüm vadeli tahsilatlar için risk limiti” yanısıra
- “Müşterinin kendi belgeleri için risk limiti” ve
- “Müşterinin diğer belgeleri için risk limiti” kavramı getirilmiştir.
Cari hesap tanımındaki “toplam vadeli”, “vadeli kendi” ve “vadeli diğer” risk limitleri önden tanım olarak verilir.
Satış parametrelerinde hangi risk limiti aşılırsa ne yapılacağı (Bir şey yapma / Uyar ve Devam et / Sevkiyatı durdur ...) belirtilir.
Bu koşullar altında Satış anında
- Gerek total risk (Açık hesap + Vadeli)
- Sadece açık hesap riski
- Toplam vadeli duruma ait risk
- Vadeli kısmın müşterinin kendi belgeleri açısından riski
- Vadeli kısmın müşterinin diğer belgeleri açısından riski
Ayrı ayrı kontrol edilebilir ve gerekirse Sevkiyat durdurulabilir.
Vadeli kısmın “kendi ve diğer” açıdan ayrıma tabi tutulması illa bu şekilde risk kontrolu yappılmasını gerektirmez.
Örnek-1: İlk ekranda verilen örnekte Vadeli hesap: 12.000; Vadeli kendi riski: 7.000; vadeli diğer risk: 7.000 diye belirtilmiş idi. Yani müşterinin kendi belgesi açısından 7.000 aşılmasın, müşterinin diğer belgeleri (müşterinin kendine ait müşterileri) açısından 7.000 aşılmasın, ancak toplam tüm vadeli belgeler açısından ise 12.000 tl aşılmasın. Oysa kendi ve diğer vadeli risk toplamı toplamı 7.000 + 7.000 => 14.000 tl idi. Toplam açısından ek bir kontrol yapılır.
Örnek-2: Vadeli hesap: 12.000, Vadeli kendi riski: 0, Vadeli diğer risk: 0 verilirse bu durumda sadece “toplam vadeli riskli belge toplamı” açısından 12.000 tl’yi aşmayacak şekilde kontrol edilir. Bu belgelerin tümü ister müşterinin kendi belgesi ister müşterinin diğer yerlerden aldığı belgeler olsun farketmez. Oysa ilk örnekte “yumurtaları aynı sepete koymamak” deyimine uygun şekilde hem toplamda hem de kendi ve diğer belgeler açısından ayrı ayrı kontrol yapılmış idi.
Örnek-3: En başta verilen tüm tüm risk limitleri açısından
- Vadeli Kendi riski için 7.000
- Vadeli Diğer riski için 7.000
- Vadeli toplam açısından 12.000 (7 + 7 => 14 bin olmasına rağmen)
- Açık hesap açısından 12.000
- Genel tüm risk açısından (Yani Açık hesap + Vadeli hesap açısından) 21.000 tl sınırı verilmiştir (12 + 12 => 24 bin olmasına rağmen)
Gibi çeşitli aşamalar için risk kontrolu yapılabilir. Bu sayede gerek açık hesap açısından gerek vadeli açıdan ya da vadelinin müşterinin kendi veya diğer belgeleri açısından çeşitlilik yaratarak yüksek risk oluşumunun önüne geçilebilir.
Öte yandan “vadeli risk” kavramı tahsilat sırasında da anlamlı olacağı için Çek-Senet ilk kayıt anında müşteri risk limit varsa belgelerin müşterinin kendisine veya diğer kişiye (müşterinin kendi müşterisi) ait olma durumuna göre ayrı ayrı kontrol edilerek risk aşımı anında belgenin alınmaması da sağlanabilir.
Her ne kadar Risk kontrolu ile “fazla açılmadan riskli müşteriye satışı durdurmak” gibi kritik bir işlem yapılsa da “açık hesap olarak bekleyen faturaların zamanının geçmesi” finansal açıdan ayrı bir sorundur. Bu tarz müşteri borçları “Takibe alınan müşteri borçları” olarak değerlendirilir. Takibe alınan müşteri borçları uzun süredir tahsilatının yapılamıyor olması genelde “batak para” ya da “müşterinin geçici krizde olması” olarak kabul edilir. Bu konu ayrı bir yazıda ele alınacaktır.
Risk Limiti Vade Riski Toplam Risk Çek Mğşteri Riski Çek Diğer Müşteri Rİski Vio Ön Muhasebe
