Üretim Formülleri ve Ürün Ağaçları
Mayıs 2022
Üretim formülü ve ürün ağacı kelime olarak birbirlerine yakın kavramlar olmakla beraber, güncel piyasa da ürün reçetesi, malzeme listesi gibi farklı isimler de kullanılmaktadır. Bu kavramın temeli İngilizcede ki “Bill of Materials (BOM)” kavramından gelmektedir. Özetle bir ürünün nasıl üretileceğini anlatan kaynak olarak tanımlanabilir.
VİO ticari sistemleri içerisinde üretim formülü ve ürün ağacı olarak 2 kavram vardır. Bu kavramlar yapısal olarak aynı olmakla beraber aralarında mantıksal olarak farklılıklar vardır. Detaylar kendi başlıkları altında anlatılacaktır. Ayrıca Vio içerisinde üretim formülleri ve ürün ağaçları üzerine inşa edilebilen bazı yapılarda her başlıkta ayrıca detaylandırılacaktır.
Üretim Formülleri
Üretim formülleri, mantık olarak bir ürün üretilirken tüketilen malzemelerinin tanımlandığı ekrandır. Ayrıca üretim formülleri içerisinde, yan ürün ve kalite kriterleri tanımlanabilmektedir.
.png)
Üretim formülü tanımlanırken sırayla önce hangi ürünün formülü tanımlanacak o belirlenir. Sonraki aşama olarak o ürün oluşturulurken kullanılan malzemeler tanımlanır. Malzemelerin tanımlanması sırasında fire miktarı ilgili malzeme kullanılırken fireye ayrılacak olan miktardır. Net miktar, brüt miktardan fire miktarının çıkarılması ile elde edilir. Son olarak yan ürün ve kalite tanımları yapılarak formül tanımı tamamlanır.
Varyantlı Formül
Varyant kelime anlamı olarak bir şeyin alt tipleri olarak tanımlanır. Formül varyant kavramı da aynı mantıkta düşünülebilir. VİO içerisinde bir stok kodu tanımlandıktan sonra ek sahalar ile o stok kodu tekrar kırılmaktadır. Bu ek sahalara örnek olarak renk, lot vb. verilebilir. Ek sahalar ile aynı ürün çeşidinin farklı seçenekleri oluşturulabilir. Formül varyant yapısı ise ek sahalar doğrultusunda üretim ile ilgili stok kodu üretimi yapılırken ana formül haricinde sadece o varyant için hangi ek malzemeler kullanılacak tanımlanır. Kısaca varyant yapısı ile bir ürünün farklı çeşitler için formüller özelleştirilir.
.png)
Resimde ki örnekte olduğu gibi bir ürüne ait birden fazla çeşit olabilir ve bunların hepsi farklı varyant olarak nitelendirilir.
Bir formül varyant tanımı yapılırken öncelikle “Üretim-Üretim-Üretim Formülleri-Üretim Formül Varyant” listesine girilir ve yeni bir varyant tanımı açılır. Karşıdan gelen ekranda isme veya koda göre filtreleme yapılarak hangi formülün varyantı oluşturulacak seçilir.
.png)
Daha sonra varyant için ilgili ek sahalar doldurulur ve ek olarak hangi malzemeler kullanılacak ise onlar belirlenir.
.png)
Alt Formül Ve Varyant
Revizyon yapısı, mevcut formül üzerinde yapılan bir değişiklik yeni bir numara alarak farklı kaydedilmesi işlemidir. Bu temelde şu anlama gelir. Eğer işletme içerisinde formül hazırlandıktan sonra belirli bir zaman sonra değişikliğe gidildi ise ve değişikliğin ne olduğu takip edilmek isteniyor ise formülün yanına bir ek saha ile revizyon numarası verilerek kaydedilir. Bu şekilde bir stok koduna ait birden fazla formül tanımlanabilir hale gelir. Örnek olarak resimde formül listesinde aynı stok koduna ait birden fazla formül görülmektedir.
.png)
Not: Revizyon kavramı aynı stok koduna ait farklı formül tanımı verilebilmesine imkân sağladığı için varyant mantığında da kullanılabilmektedir.
Formül tanımı yapılırken, malzeme listesi tanımı sırasında yarı mamuller için stok kodunda gidilebildiği gibi alt formül ismi verilen bir yapıda kullanılabilir. Alt formül tanımı stok kodu yazılı olan hücre içerisinde “CTRL+F6” kısa yolu ile üretim formül listesine geçilerek kullanılır ve mevcut formül listesinden ilgili satır seçilir.
Alt formül seçmenin stok kodundan farkı, eğer yarı mamulün stok kodu seçilir ise o stok koduna ait standart olan formül ana formüle bağlanmış olur, fakat eğer sistem içerisinde revizyon kavramı kullanılıyor ise formül listesi içerisinden ilgili yarı mamul koduna ait hangi revizyonu kullanılacak ise ilgili satır seçilerek bağlanılmasına imkân vermektedir.
Ürün Ağaçları
Ürün ağaç kavramı, üretim formülü ile aynı mantıkta çalışmaktadır. Ürün ağaç yapısının üretim formülü yapısından farkı, ürün ağaç yapısı içerisinde operasyonel rota mantığı da belirtilmektedir. Operasyonel Üretim kavramı sadece Violet programından itibaren desteklendiği için Ürün ağacı tanımı da doğal olarak Violet ve üzeri programlarda geçerlidir.
Ürün ağaçları 3 aşamada tanımlanmaktadır. İlk aşama hangi stok kodunun ağacı oluşturulacağı belirlenir. Daha sonra ilgili stok kodunun üretimi sırasında hangi operasyon rotasından ve hangi iş merkezlerinden geçeceği belirtilir. Son aşama olarak ilgili operasyon aşamasında hangi malzemelerin kullanılacağı belirtilir.
Ürün ağacı kavramı ile operasyon, iş merkezi ve tezgâh gibi üretim yönetimi ile ilgili tanımlamalar karşımıza çıkmaktadır. Bu tanımlar üretim genel tanımları başlıklı yazıda detaylı olarak verilecektir.
.png)
Tanımların ilk bölümde tanımı yapılacak ağaç kodu, işlem kodu ve dokümanlar gibi genel kısımlar tanımlanır. İkinci bölüm operasyonel yani rotasal bilgileridir, burada üretim sırasında hangi rotayı izleyecek hangi operasyonlardan geçecek ve ne kadar bir süre alacağı gibi tanımlar yapılır. Son bölüm ise ilgili operasyon içerisinde tüketilecek olan malzeme listesi tanımıdır. Burada hammadde, yarı mamul ve yardımcı malzeme bilgileri verilir. Yarı mamuller için üretim formüllerinde alt ağaç mantığı burada da söz konusudur.
Operasyon kısmında “operasyonların geçerli olduğu” tezgah/makineler belirtilebilir. Aksinde operasyonun yapılacağı üretim hattına bağlı olan tüm tezgahların o operasyon için kullanılabileceği varsayılır.
Ürün Ağacı Revizyon
Ürün ağacı revizyon kavramı, üretim formülündeki çalışma mantığı ile aynıdır. Revizyon kavramı bir stok koduna birden fazla ağaç tanımlanması gerektiği durumlarda revizyon kavramı kullanılır.
.png)
Resimde görüldüğü gibi revizyon kavramı kullanılarak stok kodlarının birden fazla ağaca sahip olması sağlanmıştır. Bu yapı sayesinde aynı parçanın farklı üretim çeşitleri sisteme dahil edilebilir.
Ürün Ağacı Varyant
Ürün ağacı varyant kavramı yine üretim formülünde ki varyant kavramı ile aynı mantıkta çalışmaktadır. Ürün ağacı varyantları bir ürünün farklı çeşitlerine göre o ürünün ağacına eklentiler yapmasına izin vermektedir. Burada önemli olan kavram varyant koşullarının düzgün tanımlanmasıdır. Örnek olarak bir ürünün boya operasyonda kullanılan hammadde müşteri isteğine göre değişiklik göstermektedir. Bu noktada standart ağaçta boya hammaddesi verilmek, renk ek sahasına göre hammadde çeşitleri varyant ağaçlarında şekillendirilir.
Resimdeki görselde aynı stok koduna ait farklı renk çeşitlerine göre varyant ürün ağaçları gözükmektedir. Bu şekilde üretim iş emirleri farklı varyantlara göre açılabilmektedir. İş emri yazısında detaylı anlatılacaktır.
Sonuç
Ürün ağacı veya üretim formülü kavramı bir ERP sisteminin temel dinamiklerinden biridir. Bütün planlama, üretim gibi süreçler ürün ağaçlarından beslenmektedir. Bu sebeple ERP sistemlerinde ki ağaç yapısı işletmelerin ağaç yapısı ile birebir uyumlu olması gerekir. VİO ticari sistemlerinde ki ağaç yapısı ve farklı ağaç yapıları için sunulan opsiyonlar ile bütün işletmelerin ağaç yapılarına uyum sağlaması amaçlanmıştır.
Formül Varyantı Üretim Reçete Formül Revizyon Formül Varyant Ürün Ağacı Varyantlı Üretim BOM Operasyonel Üretim Vio
